Het rustelozebenensyndroom en cannabis

Het rustelozebenensyndroom (RBS) is een neurologische aandoening. Het kenmerkt zich door een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen. Onderzoek wijst uit dat de aandoening vaker voorkomt dan veel mensen beseffen. Het treft ongeveer 4–29% van de Noord-Amerikaanse en West-Europese bevolking.

Momenteel bestaat er geen geneesmiddel voor deze aandoening. Wel is het mogelijk met veranderingen in de levensstijl en medicatie de symptomen te verlichten. De meeste klachten van RBS zijn met voorgeschreven medicijnen te bestrijden. Sommige mensen gebruiken echter ook medicinale wiet. Klinisch onderzoek toont aan dat medicinale cannabis in staat is veel dagelijkse symptomen van RBS te verlichten. Bovendien zou het de slaapkwaliteit verbeteren.

WAT IS HET RUSTELOZEBENENSYNDROOM?

Het rustelozebenensyndroom, ook wel bekend als de ziekte van Willis-Ekbom (of het Wittmaack-Ekbom-syndroom), is een neurologische aandoening. Het kan daarbij op elke leeftijd ontstaan. De symptomen zijn ’s nachts meestal het ergst. Slapen is hierdoor moeilijk, wat een grote impact heeft op de kwaliteit van leven.

De meeste mensen ervaren RBS in de vorm van jeuk of tintelingen in hun benen. Meer intense episodes worden ook wel omschreven als een “krioelende” sensatie. Daardoor hebben veel patiënten last van algehele rusteloosheid die zich soms uit in onvrijwillige bewegingen. Denk aan spiertrekkingen en schokken. Door de rusteloosheid en gerelateerde slaapproblemen hebben veel RBS-patiënten overdag last van vermoeidheid, sufheid en slaperigheid.

HOE HET RUSTELOZEBENENSYNDROOM DE KWALITEIT VAN LEVEN BEÏNVLOEDT

RBS manifesteert zich voornamelijk ’s nachts. Daardoor heeft het een grote impact op het vermogen om te slapen. Bovendien ervaren veel mensen de symptomen van RBS als ze ontspannen, liggen of zitten. RBS-patiënten vallen vaak lastig in slaap en hebben moeite de hele nacht door te slapen. Dat heeft niet alleen een negatieve impact op het dagelijkse functioneren, maar tast ook het algehele fysieke en psychologische welzijn aan.

RBS belemmert niet alleen de slaap. Het maakt het namelijk ook moeilijker om te ontspannen. Vaak hebben mensen het gevoel dat ze moeten opstaan en bewegen om hun symptomen te verminderen. Sommigen stellen dat zodoende hun stressniveau door RBS sterk toeneemt.

Naast de drang om te bewegen, is het voor patiënten lastig om rustig te zitten. Dit bemoeilijkt vaak deelname aan tal van activiteiten. Denk aan lezen, films kijken, lessen bijwonen of genieten van een maaltijd. Bij veel mensen lijdt uiteindelijk het sociale leven en levensgenot onder de aandoening.

Tot slot beïnvloeden soms ook de veranderingen in de levensstijl die nodig zijn voor het verlichten van RBS de kwaliteit van leven. Als je gedwongen bent triggers als alcohol, tabak en cafeïne te laten liggen, heeft dat mogelijk invloed op je productiviteit en alertheid. En juist deze twee zaken zijn in de moderne westerse wereld in grote mate vereist.

HOE BEHANDELEN WE HET RUSTELOZEBENENSYNDROOM?

Het rustelozebenensyndroom is op diverse manieren te behandelen, afhankelijk van de ernst van de symptomen. De simpelste manier is door triggers te vermijden die mogelijk klachten uitlokken. De aandoening is soms te kalmeren door bepaalde voedingswaren en stoffen te mijden. Sommige gevallen van RBS staan bijvoorbeeld in direct verband met een ijzertekort. Meer ijzer en magnesium in je dieet verbetert de aandoening dus wellicht. Voor veel mensen helpt het ook om middelen als cafeïne, alcohol en nicotine te mijden.

Fysieke therapie draagt soms eveneens bij aan verbetering van de symptomen. Aangetoond is dat strekoefeningen, massage en stimulering (elektrisch of vibrationeel) van de aangetaste delen voor het slapengaan zorgen voor een betere slaap.

Het rustelozebenensyndroom is ook gelinkt aan diverse andere onderliggende aandoeningen. Zo is bekend dat diabetes, nieraandoeningen, schildklierziekten, de ziekte van Parkinson en voedingstekorten allemaal bijdragen aan RBS.

RBS is daarnaast met medicatie te behandelen. Medicijnen krijg je meestal alleen voorgeschreven als de kwaal ernstig is; als de symptomen meerdere nachten per week optreden. Patiënten krijgen echter soms ook medicatie om incidentele klachten te behandelen. De meest voorgeschreven medicijnen zijn dopamine-agonisten, dopaminerge middelen, benzodiazepines, anticonvulsiva en opiaten.

IS CANNABIS IN STAAT TE HELPEN?

Medicinale cannabisexperts menen dat cannabis in staat is RBS effectief te verlichten. Klinisch onderzoek toont aan dat wiet de symptomen overdag verbetert. Bovendien bevordert en verlengt het ’s nachts de slaap.

Een studie uit 2017 toonde aan dat inhalering van wiet een positief effect had op de symptomen van RBS. Vijf van de zes deelnemers meldden dat de klachten compleet verdwenen na gebruik van cannabis. Tegelijk meldde de andere patiënt een significante verbetering na het toedienen van alleen CBD. Alle deelnemers rapporteerden een verbeterde slaap na afloop van de behandeling.

Een eerdere studie uit 2007 kwam tot vergelijkbare resultaten. Bij patiënten die behandeld werden met sublinguale cannabis met zowel THC als CBD was er in ongeveer 40-50% van de gevallen sprake van een verbetering van symptomen. Ook uit deze studie bleek dat cannabinoïden niet alleen hielpen de klachten overdag te verlichten, maar tevens de slaap verbeterden.

Volgens onderzoekers is het succes van wiet bij de behandeling van RBS te danken aan de effecten ervan op dopamine. De kwaal beschouwen we als een neurologische aandoening die voortkomt uit een verstoring van het dopamineniveau. Daarom behandelen we het vaak met medicijnen die inwerken op het vermogen van de hersenen om deze neurotransmitter te produceren. Wiet is in staat op vergelijkbare wijze de afgifte van dopamine te beïnvloeden. Dit door interacties met celreceptoren in het lichaamseigen endocannabinoïdesysteem.

Bovendien toont onderzoek aan dat THC en CBD, de twee voornaamste cannabinoïden uit cannabis, in staat zijn diverse aandoeningen en symptomen te bestrijden die soms tot verergering van RBS leiden. Zo blijkt cannabidiol angstremmende eigenschappen te hebben. Daarmee helpt het stress verminderen en de slaap verbeteren. Dus ook als medicinale cannabis niet rechtstreeks in staat is de symptomen van RBS te verlichten, bestrijdt het mogelijk wel onderliggende oorzaken die de klachten verergeren.